VAI TRÒ NGƯỜI CAO TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG DÒNG HỌ
Sau đổi mới, nhất là khoảng hai chục năm trở lại đây, phong trào tìm về nguồn cội diễn ra sôi nổi trong cả nước. Mọi người tìm về nguồn gốc dòng họ mình, những gương sáng xưa và nay trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Có họ tìm được tổ tiên đến cả ngàn năm, chí ít cũng dăm ba trăm năm. Từ họ hàng ra làng xóm tới mọi miền trong cả nước. Từ những hoạt động mang nét đặc trưng dòng họ, mở rộng ra đến các phong trào khuyến đức, khuyến thiện, khuyến tài, khuyến học, xây dựng gia đình văn hóa, dòng họ văn hóa, đoàn kết với các họ bạn trong xây dựng làng, khu phố văn hóa, xây dựng nông thôn mới. Hoạt động dòng họ thành một hoạt động xã hội nổi bật trong đó có sự đóng góp tích cực của người cao tuổi.
Nói tới dòng họ là nói tới một tổ chức xã hội đặc thù, mang một họ riêng, khu biệt với các tổ chức xã hội khác ở tính huyết thống, tôn ti trật tự chặt chẽ, ở các cơ sở vật chất tâm linh như từ đường, mồ mả, gia phả, tổ chức ngày giỗ chạp… Người cao tuổi, nhất là ở ngành trưởng, như người tiêu biểu của dòng họ, là linh hồn của dòng họ.
Cụ Vũ Viết Hữu (Gia Bình) – người góp nhiều công sức trong việc xây dựng các tổ chức dòng họ ở các huyện phía Nam tỉnh Bắc Ninh.
NGƯỜI CAO TUỔI TRONG VIỆC GÌN GIỮ NỀ NẾP GIA TỘC
Họ nào cũng có những nét đặc sắc, tạo thành truyền thống của dòng họ. Như họ Vũ làng Mộ Trạch xưa (Hải Dương) có tới 30 vị đỗ tiến sĩ, được gọi là “Tiến sĩ sào”, họ Võ Tá ở Hà Hoàng (Hà Tĩnh) có tới 36 võ tướng được tôn vinh là “Thạch Hà thế tướng”. Các họ Lý, Trần, Lê, Trịnh, Nguyễn… còn là những họ làm vua, chúa lập nên những triều đại vẻ vang trong lịch sử. Truyền thống yêu nước, xây dựng và bảo vệ đất nước, nhân hậu và trí tuệ, lao động và sáng tạo… của dân tộc ta suy đến cùng là truyền thống của các dòng họ. Người cao tuổi chính là lớp người đã lưu giữ những truyền thống ấy.
Các cụ là người nắm được nếp nhà, tục họ và là người tha thiết muốn trao truyền lại cho cháu con. Đó là nếp sống tình nghĩa trước sau, không bị vật chất cám dỗ “đói cho sạch, rách cho thơm”. Đó là lòng mong mỏi cháu con đoàn kết “khôn ngoan đá đáp người ngoài”, “chị ngã em nâng”. Đó là lời nhắc nhở cháu con học tập nên người “muốn sang thì bắc cầu kiều” với tinh thần “một chữ là thày, nửa chữ cũng là thày”.
Để thực hiện những mong ước cao quý đó, các cụ có những quy định về nếp nhà, tục họ mà xưa thường gọi là gia lễ, gia pháp, gia quy để hình thành nề nếp gia phong, tộc lệ. Đó là trách nhiệm thiêng liêng thờ cúng tổ tiên, những quy tắc ứng xử trong gia đình dòng họ về hiếu hỷ, mừng thọ…, việc bồi dưỡng và chăm sóc trẻ trong rèn luyện, học tập, việc giữ gìn tôn tạo các cơ sở vật chất tâm linh, sự đóng góp theo suất hay theo gia đình…
Các cụ lại giữ vai trò quan trọng trong các tổ chức thực hiện như tham gia vào Hội đồng gia tộc, Ban các cụ thượng…
Thế là các cụ vừa nắm được và lưu truyền những truyền thống tốt đẹp của gia đình, dòng họ, vừa có những quy định thực hiện chặt chẽ, lại tham gia vào tổ chức thực hiện, bản thân lại mẫu mực nên có vai trò càng lớn. Họ Vũ Ngọc Quan gọi các cụ là “người giữ lửa, người truyền lửa” của gia đình, dòng họ, truyền lại tài năng, sự nghiệp, khí phách của tổ tiên khiến cháu con rất đỗi tự hào, từ đó dẫn đến tinh thần trách nhiệm, lòng tự trọng để xây dựng gia đình, dòng họ mình sao cho xứng đáng với ông cha.
Cụ Vũ Vinh Hương – Cố vấn HĐDH với bài thơ “Tấm ảnh thân yêu”.
NGƯỜI CAO TUỔI VỚI VIỆC CHĂM LO GIÁO DỤC THẾ HỆ TRẺ
Ngày nay trong gia đình có nhiều thế hệ cùng chung sống, người cao tuổi rất chăm lo giáo dục các cháu. Khi còn là cha mẹ, do công tác, làm ăn, sự chăm lo giáo dục con cái còn có những hạn chế, nay đã được nghỉ ngơi, lên ông bà, sự chăm lo ấy như dồn hết cho các cháu. Chí ít cũng là nuôi dạy cháu, đưa đón cháu đi học, rồi thay mặt gia đình liên hệ với nhà trường trong giáo dục, rèn luyện trẻ. Các cụ còn động viên khen thưởng các cháu học giỏi, đoạt giải, đỗ đại học… Có nhà còn có “Quỹ khuyến học gia đình”, do tiền các cụ dành dụm hoặc có sự đóng góp của các con.
Với các chi họ, gần như trăm phần trăm có Ban khuyến học, quỹ khuyến học nằm trong hệ thống khuyến học từ xã trở lên. Quỹ khuyến học chi họ có từ 5 – 10 triệu đồng cho tới vài trăm triệu đồng. Phụ trách công tác khuyến học thường là các cụ, từ động viên các cháu học tập, không bỏ học giữa chừng, quản lý thời gian học đến phối kết hợp giữa gia đình và nhà trường… Nhiều nơi còn tổ chức khen thưởng, báo công, mừng công cho các cháu ở nhà thờ (kể cả các cháu đỗ thạc sĩ, tiến sĩ) trong không khí trang nghiêm, thành kính, gây ấn tượng mạnh.
Chăm lo cho con cháu ở lớp người gần đất xa trời, có một cái gì đó thật cảm động, thiêng liêng như một sự gửi gắm, trao truyền.
Ông Võ Văn Thành, ông Vũ Văn Dũng – Phó Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ Việt Nam đến thăm và chúc mừng sinh nhật Nhà giáo Vũ Tuệ – Cố vấn HĐDH Vũ – Võ tỉnh Bắc Ninh.
Hai ông Võ Văn Thành và Vũ Văn Dũng – Phó Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ Việt Nam trao bằng Đại thọ cho cụ Phạm Thị Hồng (dâu họ Vũ) tuổi 90 tại Nam Định, mẹ ông Vũ Ngọc Oánh – Phó Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ tỉnh Bắc Ninh.
Trao tặng Bằng Vũ tộc Tinh hoa cho cụ Nguyễn Thị Thoa (dâu họ Vũ) tuổi 100 ở thị trấn Phố Mới – Quế Võ – Bắc Ninh.
NGƯỜI ĐẠI DIỆN CHO ”CÔNG TÁC ĐỐI NGOẠI”
Những việc nêu trên của người cao tuổi trong các hoạt động dòng họ, thật ra là những “công tác đối nội”. Đây là quan hệ thân tộc giữa những người cùng huyết thống. Ngoài ra với uy tín của mình, gần như đương nhiên, cùng với trưởng họ, Hội đồng gia tộc, các cụ được coi là người thay mặt họ trong quan hệ với làng xóm quê hương.
Đó là những cuộc giao tiếp với các họ bạn để đoàn kết, học hỏi lẫn nhau, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Đó là những cuộc làm việc với các cấp chính quyền, đoàn thể ở địa phương, nói lên nguyện vọng, ý chí của dòng họ mình, đồng thời cũng nêu quyết tâm thực hiện các quy định của địa phương. Các cụ là người đại diện cho giao tiếp ứng xử, cho hòa hợp cộng đồng, cho bản sắc và sức mạnh của dòng họ trong sự phát triển kinh tế, văn hóa ở địa phương. Hoạt động dòng họ mang nhiều yếu tố có tính chất truyền thống. Người quản lý phải biết tiếp thu những ý kiến đóng góp của mọi người, biết phát huy mặt tốt, khắc phục mặt yếu kém, để phong trào tiến kịp với đà phát triển, đổi mới của xã hội.
Trích bài viết của nhà giáo VŨ TUỆ (Bắc Ninh)
Trích từ: Thông tin dòng họ Vũ – Võ Việt Nam 2021
