Tại nhà thờ họ Võ Tá – 137 đường Ông Ích Khiêm, phường Thuận Thành, TP. Huế, đoàn nghiên cứu đã tiêp cận được nhiêu tư liệu quý, trong đó có bản săc phong thời Hàm Nghi liên quan đến nhân vật lịch sử Võ Khoa.
Rường cột đại khí quốc gia
Trong hòm bộ còn lưu giữ nhiêu văn bản Hán Nôm rất có giá trị như gia phả, văn băng.Trong số 15 chế phong, có một chế phong đặc biệt quý hiếm thời vua Hàm Nghi (Hàm Nghi nguyên niên – 1885 – ngày 16 tháng 8), ban cho ông Võ Khoa. Chế phong được bảo quản cất giữ rất chu đáo, nội dung, chất liệu và hình thức còn nguyên vẹn.
Hộp đựng sắc phong còn nguyên hình ảnh hoa văn (ảnh : M.Hiếu)
Bước đầu tạm dịch nghĩa như sau:
Vâng trời mở vận, Hoàng để ban chế rằng:
Trầm nghĩ:
Việc lập chính sự, nên dùng người theo cách cất nhắc cũng như khảo xét công lao theo điên lệ. Tùy theo tài năng mà đặt người đúng chô, thì phải biêu dương người có đức hạnh, tài năng để trị việc. Kìa ngươi, Võ Khoa giữ chức Trước tác quyền Tá lý bộ Hộ, văn học đây đủ, tài năng đáng khen. Vừa mưu lược, vừa siêng năng, vừa biêt giữ mình, phương sách chính trị như thê là thích hợp. Lại thanh liêm, lại cân thận, lại chuyên cân, việc làm quan như thế là phải đạo. Ngươi là vị quan mẫn cán xứng đáng được tuyên dương tại triều đình. Nay đặc biệt thăng bổ cho ngươi giữ chức Phụng nghị đại phu, Hồng lô tự
Thiêu khanh, [nhưng vân giữ chức] Tá lý. Ban cho cáo mệnh, những mong chăng quên chức trách của mình, hãy gắng sức chuyên cần trong công việc. Hãy kính cẩn tuân mệnh, mãi chẳng quên ân điển lớn lao.
Hãy tuân theo!
Hàm Nghi năm đầu (1885), tháng 8, ngày 16.
Theo gia pha họ Võ là, cụ Võ Khoa (Vũ Khoa) sinh ngày 15 tháng 10 năm At Dậu, đồ Tú tài các năm Thiệu Trị năm thứ 6, 7 và Tự Đức năm đâu. Năm 28 tuôi (Tự Đức thứ 5,Nhâm Tý), đỗ Cử nhân. Ban đầu được phong chức Nội các Biên tu, sau đó là Huyện phủ,
Ngự sử, Chưởng ấn, Biện lý bộ Hộ, Thị lang bộ Hộ, Bố chánh các tỉnh Quảng Nam, Sơn Tây, Nam Định. Năm 53 tuổi làm Tuần phủ Quảng Bình, Quảng Trị … Năm Hàm Nghi nguyên niên, sung Cơ mật Thừa biện hơn một tháng, Tá lý sự vụ bộ Hộ 5 tháng. Sau đó không theo vua Hàm Nghi xuất bn nên được cử làm Khôm sai Nghệ An, thăng Hồng lô
Tự khanh rồi lãnh chức Tuần phủ Hà Tĩnh… Niên hiệu Thành Thái thứ 3, ông 67 tuổi, bệnh được về quê hưu trí.
Theo những chê phong chúng tôi sô hóa tại nhà thờ họ Võ Tá, các triêu đại vua nhàNguyên đánh giá ông rất cao, được ban khen: “Là bc nh nh gung mâu, hiên ngang tài) cụng li ng lượ ng: mrdi cần hiêu vắ à nhán, có sát văẫn hện xuất cha, rài ch mộu ơng giúp rập… đáng được thăng Gia nghị Đại phu, Thị lang, nhưng lãnh Tuần phủ Hà Tĩnh” (Chê phong năm Đông Khánh nguyên niên, tháng 6, ngày 24) Đên năm Đông Khánh thứ 3, lại được nhà vua ban chế ngợi khen: “Ngươi là người có tài năng to lớn, là rường cột đại khí của quốc gia. Đã trải qua các chức vụ quan trọng từ quận huyện đến triều đình, có tiêng tăm hơn hăn đông liêu; liên tục được ban tặng nơi miêu đường, nghi thức rạng rỡ vẻ vang, lại là người cân cù trong công việc, rât được kính trọng. Đên nay có cơ hội, nên mọi việc đều phải coi trọng nghi thức, khảo xét đến công lao. Lại thêm ngươi là người thanh liêm giản đị, đáng được giao cho việc phụ giúp chính triều. Nay đặc biệt cho ngươi được thăng chức: Tư thiện Đại phu, Binh bộ Thượng thư, kiêm Đô sát viện Hữu đô ngự sử Tổng đốc”. (Chế phong năm Đồng Khánh thứ 3, tháng Giêng, ngày mùng 7). Ông lại còn được vua Kiên Phúc (Giản tông Nghị hoàng đề) khen là: “Vua ngự ở tiện điện nghe chính, cho vời Vũ Khoa yên ủi rằng: “Ngươi là người kỳ cựu, vốn có tiếng am hiểu tài cán” (Đại Nam thực lục, tập 9).
Năm Thành Thái thứ 9 (Đinh Dậu), ngày mùng 9 tháng 2 ông mât. Lăng mộ tại thônDương Xuân thượng, xã Thủy Dương, huyện Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế, sau đànNam Giao, đường vào chùa Phổ Tế (nay thuộc phường Thủy Xuân, TP Huế. Hàng năm, vao ngày ky, ông Võ Phước, một nhanh của phái Tả gọi ông Võ Khoa băng cụ cố cùng con cháu tổ chức giỗ rất chu đáo để tưởng nhớ.
Bản chế phong của vua Hàm Nghi
Phát hiện đầu tiên về chế phong thời Hàm Nghi
Ông Phạm Xuân Phượng, Chủ trì Dự án, đề tài sưu tầm, số hóa tài liệu Hán – Nôm cho biết: “Trong 6 năm triển khai công tác ở các làng, dòng họ, phủ và gia đình trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế, đây là lần đầu tiên phát hiện chế phong thời Hàm Nghi. Trao đối với các đồng nghiệp đã triển khai chương trình này ở các tỉnh phía Nam và trực tiếp tham gia ở Hà Tĩnh trong những năm qua, sắc phong và chế phong thời Hàm Nghi hầu như chưa gặp. Ngày 19 tháng 4 năm 2014, khi đoàn tiền hành số hóa tài liệu (có nhiều tài liệu quý, hiếm) của một gia đình (xin không viêt tên người chủ sở hữu tài liệu là người hiêu biết khá rộng) ở chợ Công – Huê, ông cho biêt: Có người đã hỏi ông tìm mua săc phong, chê phong thời vua Hàm Nghi với giá rât cao. Ngày, tháng, năm vua Hàm Nghi ban chê phong trong hoàn cảnh lịch sử đây biên động của dân tộc Việt Nam, nên giá trị lịch sử, văn hóa và mức độ quý hiêm của chê phong này rât đặc biệt
Theo sử liệu, đêm 22 rạng 23 tháng 4 âm lịch (tức 5, 6 tháng 7 năm 1885), Nguyễn Văn Tường và Tn Thât Thuyết, thây người Pháp ngang ngược, khinh mạn nên quyêt định đem quân tấn công trại binh của Pháp ở đồn Mang Cá nhưng thất bại và phải hộ giá vuaHàm Nghi ra vùng Tân Sở (Quảng Trị), rồi về Tuyên Hóa (Quảng Bình). Tại Tân Sở, vuaHàm Nghi tuyên hịch Cần Vương kêu gọi sĩ phu và dân chúng nổi dậy chống Pháp giành độc lập.
Trong hoàn cảnh nước sôi, lửa bỏng, vận mạng đất nước cũng như của cá nhân nhà vua có thể nói là “ngàn cân treo sợi tóc”. Thế mà, vua Hàm Nghi vẫn chú trọng ghi nhớ công lao của những bậc hiền tài, thanh liêm, chính trực của đất nước ban chếphong(ngày16/8/1885) để đề cao, ca ngợi ông Võ Khoa, đúng là di sản tinh thần để lại cho các thế hệ sau.
Bài viết được đăng bởi N. CƯƠNG – T. PHƯƠNG (n.d.) trên website:http://hovuvovietnam.com/Nhan-vat-Vo-Khoa-va-sac-phong-quy-thoi-Ham-Nghi_tc_304_309_1651.html
