Ngũ Hùng là một trong 17 xã, thị trấn của huyện Thanh Miện gồm 5 thôn. Cụ Trì có 5 xóm (xóm Gọc, Mui, Ngùn, Hai và xóm Ngụ) xưa kia thuộc tổng La Ngoại – Thanh Miện. Nhà thờ họ Vũ Đức ở xóm Mui gần chùa Viên Quang (Di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh).
Nhà thờ họ Vũ Đức thôn Cụ Trì thờ Thượng thư Vũ Đức Nhu ( khi mới sinh gọi là Vũ Tịch, tên chữ là Nhuận Phủ, tên hiệu là Ngọc Hiên tiên sinh) sinh giờ Thìn ngày 23 tháng 11 năm 1792.
Cụ nổi tiếng thông minh. Lúc nhỏ, cụ được ông nội là Mai Hiên tiên sinh dạy dỗ. Lớn lên, cụ đi nhiều nơi, sau về học cụ giáo họ Phạm ở Lương Tài, Bắc Ninh. Năm 1823, sau sát hạch Cống sinh, cụ được bổ Giám sinh Quốc Tử Giám. Bốn năm học tại Quốc Tử Giám, cụ đều đỗ hạng ưu. Cụ được bổ làm Hậu bổ ở Nghệ An rồi Tri huyện các huyện Yên Khánh (Ninh Bình), Đông Sơn (Thanh Hoá), Từ Liêm (Hà Nội), Vĩnh Thuận (Hà Nội), Lý Nhân – Nam Xang (Hà Nam), Tĩnh Gia (Thanh Hoá), Giám sát ngự sử đạo An – Hà (Nghệ An – Hà Tĩnh), Án sát sứ Quảng Bình, Án sát đạo Hà Tĩnh, Phủ doãn Thừa Thiên Huế kiêm quản Thái y viện, là quan thần theo hầu xe vua.
Là một vị quan chính trực, hay chữ và rất giỏi y lý, cụ tham gia “Tùng Vân thi xã”- một tổ chức quy tụ các bậc nổi danh về tài lược, về học thức đương thời như Hà Tôn Quyền, Trương Đăng Quế, Phan Thanh Giản, Phạm Phú Thứ, Nguyễn Văn Siêu, Nguyễn Đức Đạt, Vũ Đức Nhu, Nguyễn Văn Giai…
Tương truyền khi là Phủ doãn Kinh thành, cụ bị kẻ đố kỵ bày kế đưa tiền cho người hầu trong nhà rồi tố cáo nên bị giáng chức. Trong thời gian cụ bị oan, mẹ vua bị bệnh nặng, thầy thuốc các nơi không chữa được nên phải cho mời cụ, cụ đã dùng sợi chỉ để bắt mạch và chữa khỏi bệnh. Năm 1863, cụ từ quan rồi mất tại Kinh thành ngày 12 tháng 6. Linh cữu cụ được rước về quê, an táng tại xứ Đồng Thầy. Ông nội của cụ là cụ Vũ Thời Mẫn (hiệu là Mai Hiên tiên sinh giỗ ngày 26 tháng 10. Thân sinh của cụ là cụ Vũ Đức Thạch, giỗ ngày 25 tháng 10. Vợ của cụ tên huý là Nhiên, tên hiệu là Từ Lương Nhụ Thân, giỗ ngày 26 tháng 5).
Ngọc Hiên Đường là nhà thờ Thượng thư Bộ Lễ Vũ Đức Nhu tức Ngọc Hiên tiên sinh của dòng họ Vũ Đức tại thôn Cụ Trì, xã Ngũ Hùng, huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Nhà thờ được dựng tại đất này khi cụ Thượng thư tạ thế năm 1863. Trải qua thăng trầm lịch sử, nhà thờ 2 lần bị đốt phá chỉ còn lưu giữ được 2 tấm bia và lư hương bằng đá. Sau cải cách ruộng đất, chính quyền chia giao đất cho một số gia đình, nên chỉ còn lại hai gian nhà cửa dọc trên thửa đất khoảng 100m2. Sau này dòng họ đã xin nhượng lại được một phần đất mở rộng khuôn viên lên đến 542m2. Năm 2010 nhà thờ được xây dựng lại gồm 4 gian, 3 gian tiền bít đốc, hậu cung thông lầu cao. Phần mái làn bằng gỗ lim Thanh Hoá, trên lợp ngói âm dương xứ Huế; và được đề tên là: Ngọc Hiên Đường.
Bốn chữ Y trị dục nhân và hai vế đối: Vi anh vi linh thiên thu chính khí – Thủ dân thủ địa vạn cổ phúc thần nhằm tôn vinh công đức dạy chữ rèn người, trị bệnh cứu người của cụ và ca tụng chính khí của vị thần anh linh luôn gia hộ cho dân nơi đây.
Bức Đại tự Giáo hối minh tâm và hai vế đối: Xã tắc kim âu tiên xuất ư chí sĩ – Giang sơn mỹ lệ tiếp khởi tự hiền nhân cùng mười chữ: Quang tiền Thùy hậu – Phúc tư văn – Tích dận tộ trên nóc răn dạy hậu thế ghi nhớ công ơn của cha ông, của những hiền tài đã cống hiến cho độc lập dân tộc, phồn vinh của Tổ quốc, góp phần làm rạng danh nền văn hiến Việt Nam. Bốn chữ Vũ đức lưu quang và hai vế đối: Võ luyện văn ôn phò quốc sự – Tích đức tu nhân tu trợ dân sinh nhắc nhở con cháu luôn trau rèn tài năng, đức độ để giúp dân, giúp nước, để truyền thống tốt đẹp của dòng họ (Nhân – Trí truyền gia) mãi lưu danh toả sáng.
Dòng họ nguyện đoàn kết, tu dưỡng theo lời dạy và truyền thống của tổ tiên, gìn giữ Ngọc Hiên Đường luôn ấm cúng, trang trọng vì sự tôn nghiêm của một dòng họ văn hiến và hiếu học!
VŨ ĐÔNG SƠN
Phó Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ tỉnh Hải Dương
Trích từ: Thông tin dòng họ Vũ – Võ Việt Nam 2023
