Sáng ngày 26/5/2024, Vũ tộc Ngọc Quan tổ chức lễ cắt băng khánh thành công trình tu bổ tôn tạo nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên. Nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên được xây dựng từ hơn ba trăm năm trước, là Di tích lịch sử – văn hóa được UBND tỉnh Bắc Ninh ký quyết định xếp hạng ngày 20/3/2007. Do bị xuống cấp trầm trọng, nhất là nhà tiền tế và chính điện, nên dòng họ đã kiến nghị lên các cơ quan quản lý. Được sự cho phép của chính quyền, sự đồng lòng của bà con dòng họ, sau gần 9 tháng thi công, công trình tu bổ tôn tạo nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên đã hoàn thành trong niềm hân hoan của cộng đồng bà con dòng họ Vũ Ngọc Quan.
Hơn 700 đại biểu khách mời và bà con dòng họ đến dự lễ khánh thành. Giám đốc Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh Bắc Ninh, lãnh đạo Huyện ủy, HĐND, UBND, các phòng ban huyện Lương Tài, Thường trực Đảng ủy, HĐND, UBND, UBMTTQ, lãnh đạo các cơ quan, đoàn thể xã Lâm Thao và lãnh đạo các thôn trong toàn xã đã cùng tham dự. Ban Quản lý di tích đình Yên Phụ, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội – nơi có đường phố mang tên Tiến sĩ Vũ Miên cũng về dự.
Ông Vũ Đức Trung (thứ 2 từ trái sang) nguyên Chủ tịch UBND tỉnh, Chủ tịch Danh dự HĐDH Vũ – Võ tỉnh Bắc Ninh tặng hoa chúc mừng.
Đại biểu dòng họ gồm có ông Vũ Hữu Sâm – Phó Chủ tịch TT HĐDH Vũ – Võ Việt Nam; ông Vũ Hữu Mai – Ủy viên BTV, Phó Trưởng ban Phát triển dòng họ; ông Vũ Quốc Hội – Phó Trưởng ban Thi đua Khen thưởng HĐDH Vũ – Võ Việt Nam; ông Vũ Hồng Dương – Ủy viên Thường trực, Trưởng ban Truyền thông HĐDH Vũ – Võ Việt Nam, Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ tỉnh Bắc Ninh; đoàn đại biểu HĐDH Vũ – Võ tỉnh Bắc Ninh, các huyện Lương Tài, Gia Bình, xã Thạch Lỗi, huyện Cẩm Giàng, các chi họ trong huyện Lương Tài và đại diện gần 10 dòng họ bạn cùng sinh sống ở hai thôn Ngọc Quan – Nhiêu Đậu xã Lâm Thao.
Ông Vũ Hữu Sâm, Phó Chủ tịch TT HĐDH Vũ – Võ Việt Nam tặng bức trướng Vũ tộc tinh hoa cho nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên.
Nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên chính là ngôi nhà thờ Đại tôn hay Vũ Đại tôn từ của dòng họ Vũ thôn Ngọc Quan, xã Lâm Thao, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh. Họ Vũ Ngọc Quan có nguồn gốc từ làng Mộ Trạch, xã Tân Hồng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.
Hơn 450 năm qua kể từ khi Đệ nhất vị tổ khảo Phúc Học đặt chân lên mảnh đất Xuân Lan – Ngọc Quan này, đến nay họ Vũ Ngọc Quan đã phát triển đến đời thứ 18 với hàng ngàn nhân khẩu sinh sống phần lớn ở Ngọc Quan đồng thời có các chi ngành lớn ở Lê Xá – Mỹ Hào – Hưng Yên, Xuân Sơn – Đông Triều – Quảng Ninh, Phúc Hòa – Tân Yên – Bắc Giang, Phú Bình – Thái Nguyên và nhiều con cháu đang công tác và sinh sống ở các thành phố lớn Hà Nội, Bắc Ninh, Thành phố Hồ Chí Minh, Vũng Tàu v.v…
Ông Vũ Hồng Dương, Ủy viên Thường trực HĐDH Vũ – Võ Việt Nam, Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ tỉnh Bắc Ninh, thừa ủy quyền trao tặng bằng Vũ tộc tinh hoa cho các cá nhân.
Bắt đầu từ đời thứ 5, Vũ tộc Ngọc Quan không ngừng lớn mạnh. Nối tiếp truyền thống cha ông, con nối tiếp cha, em noi gương anh liên tiếp đỗ đạt và làm quan, tạo nên một hiện tượng trong vùng. Sách Bắc Ninh dư địa chí đã ghi nhận là một “Vọng tộc đất Lương Tài”. Người có phẩm hàm và học vị cao nhất là Tiến sĩ Vũ Miên. Cụ đỗ Hội nguyên Tiến sĩ, làm quan tới chức hành Tham tụng, Binh bộ Tả Thị Lang, hành Lại bộ Tả Thị Lang, kiêm Tế Tửu Quốc Tử Giám, Quốc sử Tổng tài, gia tặng Binh bộ Thượng thư. Con trai trưởng của cụ là Vũ Chiêu đỗ Hương Cống năm 1759 đặc tứ tiến triều, Đặc tiến Kim tử Vinh Lộc đại phu, Ngự sử đài, Phó Đô ngự sử Diên Trạch Bá.
Cháu nội Vũ Miên là cử nhân Vũ Trinh (1759-1828) hồi nhỏ là một thần đồng, hạ bút thành văn, 14 tuổi đỗ đầu xứ, 17 tuổi thủ khoa Hương tiến, 20 tuổi được bổ Tri phủ Quốc Oai, năm 1787 thăng chức Lại bộ Hữu Thị Lang kiêm Hành bộ Hữu Thị Lang rồi Tham tri Chính sự Tĩnh nạn Công thần tước Lai Sơn Hầu. Thời Gia Long, Vũ Trinh giữ chức Thị Trung học sĩ, hai lần đi sứ nhà Thanh. Phu nhân của Vũ Trinh là em gái Thượng thư Nguyễn Khản, con gái quan đại thần Nguyễn Nghiễm, chị gái đại thi hào Nguyễn Du.
Anh em, con cháu của Tiến sĩ Vũ Miên còn có nhiều người nổi tiếng nữa như: Phó bảng Vũ Giác, Hàn lâm viện Thị độc Vũ Căn, Án sát Vũ Vĩnh, Đốc học Vũ Quyền, Bố chánh Vũ Đĩnh v.v… Văn chỉ thôn Ngọc Quan – Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh hiện còn lưu tên 47 vị hương hiền khoa bảng của làng thì người họ Vũ chiếm 43 vị.
Truyền thống ấy tiếp tục được phát huy qua các thời đại. Thời Pháp thuộc người đầu tiên đỗ tú tài ở huyện Lương Tài là Vũ Văn Ngũ cháu 7 đời của Tiến sĩ Vũ Miên. Ông là Giáo sư, bác sĩ chuyên viên đầu ngành Vi trùng học Việt Nam. Các con của ông đều là Tiến sĩ, có người là Phó Giáo sư. Gia đình các cụ Vũ Phú, Vũ Kha, nhà nào cũng có con cháu có trình độ đại học và trên đại học, nhiều người là Tiến sĩ, Thạc sĩ, Phó Giáo sư, nhiều người giữ các chức vụ quan trọng trong các cơ quan nhà nước. Ông Vũ Đức Trung từ một kế toán hợp tác xã, bằng con đường tự học và ý chí vươn lên, đã có học vị Tiến sĩ và là một cán bộ có uy tín của tỉnh. Vợ và con các con của ông đều học đại học, các con đều có bằng Thạc sĩ, hiện giữ các trọng trách trong các cơ quan tỉnh. Còn rất nhiều gia đình khác trong họ cũng đều có con cái học giỏi đỗ đạt. Có thể khẳng định, hiện nay các gia đình họ Vũ Ngọc Quan hầu như nhà nào cũng có người học đại học, nhiều nhà 100% con vào đại học. Trong số học sinh giỏi, học sinh đỗ đại học hằng năm của thôn Ngọc Quan thì họ Vũ bao giờ cũng chiếm tỷ lệ cao. Tổng hợp hiện nay họ Vũ Ngọc Quan có 1 GS, 4 PGS, 13 Tiến sĩ, hơn 20 Thạc sĩ, 1 TTND, 2 TTƯT, 1 NGƯT, 1 hội viên Hội Nhà văn Việt Nam.
Ngoài truyền thống khoa bảng, các thế hệ Vũ tộc Ngọc Quan luôn rất tự hào về truyền thống yêu nước và cách mạng của ông cha mình. Trước năm 1945, Ngọc Quan từng được chọn là một địa điểm quan trọng trong đường dây liên lạc của Xứ ủy Bắc Kỳ từ Hà Nội xuống Hải Phòng – Quảng Ninh. Nhóm thanh niên được giác ngộ cách mạng đầu tiên ở Ngọc Quan đều là người họ Vũ. Từ Ngọc Quan phong trào cách mạng lan ra khắp xã Lâm Thao rồi nhiều xã trong huyện Lương Tài và các huyện Cẩm Giàng tỉnh Hải Dương, Mỹ Hào tỉnh Hưng Yên… Tổng kết 2 cuộc kháng chiến, họ Vũ Ngọc Quan đã có hàng trăm thanh niên lên đường bảo vệ Tổ quốc, 1 anh hùng LLVTND, 11 người là liệt sĩ, một số là thương binh, bệnh binh, gần chục người là sĩ quan cao cấp. Đảng và Nhà nước đã tặng thưởng nhiều huân chương, huy chương, bằng khen cho con em họ Vũ Ngọc Quan.
Năm 2006, về dự lễ vinh danh dòng họ tại ngôi từ đường này GS.AHLĐ Vũ Khiêu đã tự tay đề tặng 2 đôi câu đối, 1 đôi treo tại nhà tiền tế:
Mộ Trạch dựng cơ đồ
biết mấy công lao từ thuở trước
Ngọc Quan xây sự nghiệp
còn nhiều phúc lộc mãi mai sau.
Một đôi khắc tại cổng làng:
Cổng đón hiền tài muôn thuở đi về chân Tiến sĩ
Đình thờ lương tướng ngàn trùng tỏa sáng bóng uy linh.
Lễ khánh thành công trình đúng vào dịp húy nhật cụ Tổ Nhất được thờ tại nhà thờ này thật là “hỷ sự trùng phùng”. Ngôi từ đường khang trang, tố hảo là công trình tri ân, là sự báo đáp của các thế hệ cháu con đối với tổ tiên dòng tộc.
Công trình tu bổ tôn tạo nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên gồm 3 hạng mục lớn: ngôi nhà tiền tế, nhà thờ chính và các công trình phụ trợ. Tổng kinh phí cho toàn bộ công trình bao gồm cả kinh phí mở rộng khuôn viên nhà thờ là gần 10 tỷ đồng. Tổng hợp tiền thu suất đinh và tiền công đức đến ngày 22/5/2024 là 5.989.648.000 đồng, bao gồm cả tiền mặt và hiện vật. Trong đó tiền mặt là 4.881.248.000 đồng, hiện vật trị giá 1.108.400.000 đồng.
Ghi nhận sự nỗ lực, tâm huyết của Ban quản lý di tích và các tập thể, cá nhân dòng họ, HĐDH Vũ – Võ Việt Nam đã tặng bức trướng Vũ tộc tinh hoa cho dòng họ Vũ Ngọc Quan, tặng bằng Vũ tộc tinh hoa cho dòng họ Vũ Ngọc Quan và 17 cá nhân, gia đình tiêu biểu. Nhân dịp này, Chủ tịch UBND xã Lâm Thao tặng giấy khen cho Ban quản lý di tích và một số cá nhân tiêu biểu thôn Ngọc Quan.
Cùng với hệ thống từ đường, lăng mộ, các di chỉ của dòng họ, nhà thờ gia tộc Tiến sĩ Vũ Miên, Vũ Đại tôn từ – nhà thờ Đại Tôn là niềm tự hào của các thế hệ cháu con Vũ tộc Ngọc Quan. Di tích lịch sử – văn hóa của dòng họ, của quê hương được bảo vệ, giữ gìn, càng tăng thêm ý nghĩa giáo dục sâu sắc đối với cháu con và các thế hệ hậu sinh, là niềm cổ vũ, khích lệ cháu con tiếp tục phát huy truyền thống tổ tiên, giương cao ngọn cờ nhân trí, xây dựng dòng họ ngày càng lớn mạnh, góp phần cùng toàn dân thôn Ngọc Quan và xã Lâm Thao xây dựng quê hương phồn vinh thịnh vượng, như đôi câu đối treo trong từ đường:
Vũ tộc tài bồi khoa đệ truyền gia danh kế thịnh
Xuân Lan dục tú văn chương hoa quốc phúc trường lưu!
NGƯT. VŨ NGỌC HÒA
Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ huyện Lương Tài
