Bà nguyên họ Vũ, vốn cha bà là cụ Vũ Hương Quan, quê ở huyện Nghi Dương, thiên cư về làng Hoành Mỹ (nay là xã Thống nhất, huyện Hưng Hà) ở huyện Hưng Nhân, phủ Thái Bình (nay là tỉmh Thái Bình. Ông Vũ Hưng Quan đã lấy vợ họ Phạm và đổi ra họ Phạm. Nên các con mang họ Phạm của mẹ và có người con gái xinh đẹp, nết na là Phạm Thị Phương Dung, tức Vũ Phương Dung.
Năm Thống Nguyên (1522), bà Phương Dung lọt vào mắt của võ quan Dục Mỹ Hầu Mạc Đăng Dung, và được tuyển làm ái thiếp cho công tử này.
Năm Canh Dần (1530) Mạc Đăng Doanh được vua cha Đăng Dung cho lên ngôi Vua, niên đế hiệu là Đại Chính. Bà Phương Dung được tiến phong là Thứ phi. Bà sinh được ba con trai là Hoàng tử Mạc Phúc Tư phong Ninh Vương và 2 hoàng tử Mạc Lý tường, Mạc Lý Hòa. Tiểu sử sự nghiệp của Bà Hoàng Thái Phi Phương Dung (nguyên họ Vũ) ra sao? Xin đọc bài biên khảo của tác giả Hoàng Lê sau đây:
Phụ chép
Hoàng Thái Phi Phạm Thị Phương Dung
Theo ngọc phả đền thờ vua bà ở thôn Hoàng Mỹ, xã Thống Nhất, huyện Hưng Hà,tỉnh Thái Bình do Ân khoa Tú tài Mai Đình Phung ghi: Bà là Phạm Thị Phương Dung, con ông bà Vũ Hương Quan, cháu ba đời Hà đê chánh sứ Vũ Hữu, quê ở huyện Nghi Dương, làm quan triều vua Lê thánh Tông (1489 – 1501), được cử về Hung Hà làm công tác trị thủy. Vũ Hương quan thừa kế lộc điền của ông là Vũ Hữu nên ở lại thôn Hoành Mỹ, lấy vợ họ Phạm, rồi đổi họ Vũ thành họ Phạm. Ông bà sinh được người con gái tài đức vẹn toàn, tinh thông cầm kỳ thi họa.
Năm thống Nguyên (1522), bà được tuyển vào phủ đệ họ mạc, làm thiếp của Dục Mỹ Hầu Mạc Đăng Doanh.
Năm 1530 Dục Mỹ Hầu lên ngôi Hoàng đế bà được phong là Thứ phi, ba sinh được ba người con trai, người con đầu là Ninh Vương Mạc Phúc Tư.
Năm 1546, Hoàng vương Mạc Chính Trung mượn cớ vua Tuyên Tông Mạc Phúc Nguyên còn nhỏ tuổi không phục, cùng quyền thần là TứDương hầu khởi loạn, đem quân về chiếm cứ vùng Hoa Dương,huyện Ngự Thiện (nay là thôn triều Dương,huyện Hưng Hà), xây thành đắp lũy để chống lại triều đình. Khiêm vương Mạc Kính Điển đem quân đi đánh dẹp bị thua. Ninh vương Mạc Phúc tư cùng mẫu thân được triều đình giao nhiệm vụ về quê ở thôn Hoành Mỹ để xây dựng căn cứ, tuyển mộ, huấn luyện tráng binh để hợp vây đánh Phạm Tứ Nghi. Phạm Tứ Nghi biết tin đó đem quân đến công phá khu căn cứ của Ninh vương, chiến sự rất ác liệt. Bà ra trận động viên các tướng sĩ quyết tâm đánh giặc, không may bị trúng tên độc, bị tử thương ngày 15 tháng giêng năm Đinh Mùi niên hiệu Vĩnh Định thứ nhất (1547)
Nhân dân các thôn Đô Mỹ, Hoành Mỹ cùng Ninh vương và các tướng sĩđưa thi hài bà về an táng tại Ninh Lăng (thôn Ninh xã Bình Lăng,huyện Hung Hà)
Quân tướng của Ninh vương phối hợp với dại quân của Khiêm vương Mạc Kính Điển, Phụng Quốc công Lê Bá Ly vây đánh đuổi được Phạm Tử Nghi, Mạc Chính Trung về Vĩnh Niệm, huyện Nghi Dương (thôn Vĩnh Niệm,huyện An Dương, Hải Phòng). Ninh vương Mạc Phúc Tư lập được công lớn,được cấp lôc điền 300 mẫu ruộng ở các thôn Bổng, Ninh, Phan, Kênh, Nâu.
Bà được phong là Hoàng Thái Phi, được làm Quốc tang. Nhân dân trong vùng nhớ công ơn của bà lập đền thờ và suy tôn là Vua bà Cống Hò (làng Hò là tên gọi của Hoành Mỹ). Lấy ngày mất của bà là ngày 15 tháng Giêng mở lễ hội cúng tế như Thành hoàng làng. Bà có hai sắc phong: một cũ đã rách nát, còn lại một sắc phong của triều Nguyễn vua Khải Định năm thứ 10 (1925) là:
Mạc triều Hoàng phi Công Chúa Thượng đẳng tối linh thần.
Phần mộ của bà vẫn còn, các cụ 80 – 90 tuổi ở thôn Ninh được truyền lại: ham mộ này đựơc xây cất ở hậu cung đình Ninh thôn (thờ Ninh vương) sâu 4 mét ở dưới bệ thờ, mộ nơi khác đều là mộ giả.
Bài viết của tác giả Cự Vũ (Vũ Hiệp) trên website https://www.hovuvo.com/Default.aspx?View=ViewNews&NewsID=239 ,
nguồn ảnh :AI
