Theo thống kê từ các chi họ, bà con họ Vũ – Võ huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh hiện có 2.870 hộ dân và hơn 12.500 nhân khẩu ở 14/14 xã thị trấn, chiếm khoảng 10% dân số toàn huyện. Một đặc điểm dễ nhận thấy là họ Vũ ở đâu cũng chiếm số đông trong làng và đều là một trong những dòng họ khai thôn mở ấp ở nơi đó. Bởi vậy mà họ Vũ luôn được các dòng họ khác nể trọng.
Càng được các dòng họ khác nể trọng, người họ Vũ càng ý thức về dòng tộc nhiều hơn, các thiết chế văn hóa dòng họ càng được chăm lo nhiều hơn. Đến những làng trong huyện Lương Tài có đông bà con họ Vũ sinh sống đều được câu trả lời: phần mộ tổ họ Vũ được xây dựng từ rất sớm và quy mô hơn so với mộ tổ các họ khác. Ở Ngọc Trì xã Bình Định có lăng Đô Đầu – vị tổ họ Vũ được xây dựng hàng trăm năm nay. Ở Ngọc Quan xã Lâm Thao có cả khu lăng mộ tổ bằng đá rộng vài trăm mét vuông, có cổng, tường bao nguy nga tráng lệ trị giá gần 4 tỷ đồng. Ở Lương Xá xã Phú Lương có lăng Trạng nguyên Vũ Giới và mộ tổ họ Vũ to lớn và nguy nga nhất xã. Ở Tam Sơn xã Tân Lãng; Bùi, Giàng thị trấn Thứa; Lai Nguyễn xã Trung Kênh; Tuần La xã Trung Chính; Phương Xá xã Phú Hòa; An Trụ xã An Thịnh… nơi nào đến thắp hương mộ tổ họ Vũ cũng thấy rất đáng tự hào. Điều đó khẳng định người họ Vũ luôn thấm nhuần đạo lý uống nước nhớ nguồn, tri ân tiên tổ.
Việc xây dựng tôn tạo lăng mộ tổ tiên được chăm lo đã chứng tỏ việc thờ cúng tổ tiên ông bà ở các gia đình, các dòng họ rất được xem trọng. Do điều kiện khó khăn nên nhiều chi họ Vũ – Võ Lương Tài chưa có nhà thờ riêng, việc thờ cúng tổ tiên và hoạt động dòng họ thường diễn ra tại nhà trưởng. Song ở đâu, nơi thờ phụng các cụ cũng được bài trí trang nghiêm, có án thờ, bài vị, hoành phi, câu đối. Một số dòng họ lớn có nhà thờ từ vài trăm năm nay như họ Vũ Ngọc Trì xã Bình Định hiện còn giữ được bia đá cổ và nhiều đồ thờ cúng rất có giá trị. Họ Vũ Ngọc Quan xã Lâm Thao có cả hệ thống nhà thờ không mấy nơi có được. Đó là nhà thờ Chính tôn bằng đá, nhà thờ Đại tôn, nhà thờ tổ chi, nhà thờ tổ ngành. Cả thôn có đến mười mấy nhà thờ. Ngôi nhà thờ Đại tôn đã được tỉnh Bắc Ninh cấp bằng Di tích lịch sử văn hóa. Nơi đây còn lưu giữ tượng đá chân dung Tế tửu Quốc Tử Giám Tiến sĩ Vũ Miên, tấm biển vinh quy và bức đại tự có bút tích Hoàng đế triều Lê ban tặng. Những năm gần đây, hàng loạt ngôi nhà thờ mới đều được xây dựng ở các chi họ trong huyện. Ở nơi nào nhà thờ họ cũng là công trình văn hóa tâm linh được đầu tư kỹ lưỡng, các công trình đều trị giá nhiều tỷ đồng. Điển hình như nhà thờ họ Vũ An Trụ xã An Thịnh, nhà thờ họ Vũ Lương Xá xã Phú Lương, nhà thờ họ Vũ Tuần La xã Trung Chính, nhà thờ họ Vũ Bá thôn Thái Trì xã Lâm Thao, nhà thờ họ Vũ Gia thôn Bùi thị trấn Thứa, nhà thờ họ Vũ thôn Thiên Đức, thôn Nhị Trai, thôn Nhất Trai, thôn Cáp Trên v.v…
Hoạt động khuyến học, khuyến tài cũng là một hoạt động khá tiêu biểu của dòng họ Vũ – Võ Lương Tài. Với truyền thống Nhân trí truyền gia cho nên bà con họ Vũ – Võ ở các nơi đều rất quan tâm đến việc học hành của con cháu. Các chi họ đều có Ban Khuyến học và quỹ khuyến học khuyến tài. Điển hình là họ Vũ Ngọc Quan xã Lâm Thao, quỹ khuyến học có trên 320 triệu đồng, bình quân hằng năm phát thưởng từ 120 đến 170 cháu với số tiền từ 25-30 triệu đồng. Không có được thành tích nhiều và quỹ khuyến học không lớn như họ Vũ Ngọc Quan, nhưng hoạt động khuyến học khuyến tài ở các chi họ Vũ trong huyện Lương Tài đều rất tích cực. Quỹ khuyến học nơi ít thì vài triệu, nơi nhiều thì vài chục triệu. Việc tuyên dương khen thưởng cho các cháu đều được tổ chức trang trọng trong các dịp chạp họ. Họ Vũ Ngọc Trì xã Bình Định; Phương Xá xã Phú Hòa; Bùi, Giàng thị trấn Thứa; An Trụ xã An Thịnh; Lai Tê xã Trung Chính,… năm nào cũng có học sinh đạt giải HSG các cấp. Tổng hợp thành tích học tập của học sinh họ Vũ – Võ Lương Tài từ năm 2017 đến nay, có 3 giải Quốc tế, 7 giải Quốc gia, 71 giải tỉnh, 111 giải huyện, 2 học sinh được tặng bằng Vũ tộc tinh hoa, 33 lượt học sinh được nhận bằng khen của HĐDH Vũ – Võ Việt Nam, 187 lượt học sinh được nhận bằng khen của HĐDH Vũ – Võ tỉnh Bắc Ninh.
Vũ tộc Ngọc Quan, huyện Lương Tài tổ chức Lễ vinh danh học sinh giỏi xuất sắc tiêu biểu.
Lãnh đạo dòng họ Vũ – Võ xã Ngọc Quan, huyện Lương Tài trao thưởng cho các cháu đạt kết quả học tập tốt.
Sở dĩ có được các kết quả trên là do các chi họ đều chú trọng đến việc xây dựng và phát huy các thiết chế văn hóa dòng họ, thường xuyên làm tốt công tác giáo dục truyền thống cho con cháu, hội đồng dòng họ hoặc Ban Khánh tiết gồm những người tâm huyết, trách nhiệm và có uy tín, công tác khuyến học, khuyến tài luôn được bà con dòng họ quan tâm chú trọng.
Thành tựu của dòng họ không thể có được trong ngày một ngày hai mà phải được xây dựng, được chăm lo năm này qua năm khác, đời này qua đời khác. HĐDH Vũ – Võ huyện Lương Tài đã và đang đẩy mạnh các hoạt động để những thành tựu ấy sẽ tiếp tục tỏa sáng, nhân rộng tới mọi nhà, mọi người. Để mỗi gia đình đều góp phần làm vẻ vang dòng họ, mỗi dòng họ đều góp phần làm giàu đẹp thêm truyền thống làng xã, để toàn xã hội ngày càng tốt đẹp hơn, đất nước ngày càng phồn vinh. Đó cũng chính là mục tiêu hoạt động của dòng họ Vũ – Võ Việt Nam.
VŨ NGỌC HÒA
Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ huyện Lương Tài
Trích từ: Thông tin dòng họ Vũ – Võ Việt Nam 2023
