Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương
Mịt mù khói tỏa ngàn sương
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ
Chúng tôi đến làng Yên Thái (ngôi làng cổ gần 1000 năm tuổi gắn liền với sự hình thành và phát triển của kinh Thành Thăng Long) vào một sớm đầu xuân, khi mà không khí chuẩn bị đón Tết Nguyên đán đang rạo rực trên từng con phố. Câu ca dao cổ ca ngợi vẻ đẹp của đất kinh kỳ, câu chuyện truyền thuyết kể về sự hình thành ngôi làng cổ cứ miên man trong tâm trí chúng tôi, hòa quyện với sương khói hồ Tây cùng mùi hương trầm bảng lảng khơi gợi sự hào hứng, mong muốn tìm hiểu về chi họ Vũ nơi làng cổ Yên Thái.
Ông Vũ Duy Bổng, Chủ tịch HĐDH Vũ – Võ TP Hà Nội trao quyết định công nhận BLL họ Vũ làng Yên Thái, phường Bưởi.
Làng Yên Thái xưa nằm cạnh nơi hợp lưu của hai con sông. Một là sông Tô Lịch chảy từ Giang Khẩu (phố Hàng Buồm) chảy lên phía Bắc rồi chảy về phía Tây. Một là sông Thiên Phù chảy từ bến Lâm Ấp (nay là phường Phú Thượng) chảy đến Nghĩa Đô thì hoà vào với sông Tô Lịch tạo thành một bến nước có chợ họp đông vui là chợ Hồng Tân (chợ Bưởi) giáp cửa Tây kinh thành.
Truyện kể rằng: vào thời Vua Lý Nhân Tông (1072 – 1128), góc thành phía Tây, nơi hợp lưu của hai con sông Tô Lịch và Thiên Phù thường xuyên bị sụt lở do nước sông chảy xiết xói mòn. Đồng thời nhà vua bị bệnh đau mắt, chữa trị mãi không khỏi, vì vậy việc triều chính bị bỏ bê. May nhờ có vợ chồng ông bà Vũ Phục quê ở Bạch Hạc – Việt Trì làm nghề bán dầu đốt (nên còn gọi là ông Dầu, bà Dầu) nơi bến sông đã tự nguyện hy sinh thân mình hiến tế cho Thần để giúp Vua chữa bệnh và thành trì không bị xói lở. Cảm thương tấm gương hiếu trung của của ông bà, Vua đã cho lập miếu để thờ ngay tại ngã ba sông nơi ông bà tuẫn tiết và phong Vũ Phục là Chiêu Ứng Phù Vận Đại vương và vợ là Thuận Chính Phương Dung Công chúa, lễ nghi, phẩm trật rất trọng hậu. Sau đó, Vua cho tìm đón họ hàng con cháu của ông bà từ Bạch Hạc về, cắt đất lập làng sinh sống đặng lo hương khói thờ phụng ông bà. Hậu duệ của ông bà Vũ Phục ở làng Yên Thái tính đến nay đã được hơn 30 đời. Hiện họ Vũ ở đây vẫn giữ được ngôi từ đường Vũ Tộc Đại Tôn và 3 nhà thờ chi trưởng. Hằng năm, vào dịp giỗ Tết, con cháu họ Vũ gốc làng Yên Thái ở khắp mọi nơi lại tề tựu về đây tụ hội, thắp hương tưởng nhớ các bậc tiền nhân.
Theo chân các bác trong Ban Liên lạc họ Vũ làng Yên Thái, chúng tôi đến nhà bác Vũ Đình Cộng (Trưởng tộc họ Vũ Đại Tôn và cũng là Trưởng ban Liên lạc họ Vũ làng Yên Thái). Ngôi nhà nằm trong con ngõ nhỏ bình yên và đồng thời cũng là từ đường Vũ Tộc Đại Tôn. Theo lời kể của các bác trong Ban liên lạc thì trước đây từ đường là một ngôi nhà gỗ cổ, qua thời gian bị xuống cấp trầm trọng và cũng do nhu cầu sinh hoạt nên đã được xây dựng lại. Thành kính thắp một nén nhang kính cáo tổ tiên, bác Vũ Đình Cộng tự hào kể cho chúng tôi nghe về lịch sử hình thành và phát triển của họ Vũ Đại Tôn làng Yên Thái.
Bác Vũ Đình Cộng (trưởng tộc họ Vũ Đại Tôn) bên ban thờ Tổ có tuổi đời hơn 800 năm.
Hình tượng Rồng bốn móng được chạm khắc ở bàn thờ Tổ.
Theo gia phả ghi chép lại, cụ Thủy tổ chi họ chúng tôi Vũ Quý Công (tự Đoan Phủ, thụy là Trung Nghị Vũ Tướng Công) làm quan Lại bộ Thượng thư triều Lý. Khi tuổi đã cao nhưng với đức độ và học vấn uyên bác, cụ được nhà vua giữ lại trong triều để dạy chữ thánh hiền cùng đạo trị quốc an dân cho các thái tử. Sau khi cụ qua đời, Vua Lý Thần Tông ban cho cụ tước hiệu Thái tử Thái phó Thái Quận công và ban tặng cho họ Vũ Đại Tôn chiếc án hương mà trước đây cụ thường thắp hương Đức thánh hiền mỗi khi dạy để làm ban thờ cụ. Em trai cụ cũng giữ chức Hình bộ Thượng thư (Vũ Tướng Công tự Phúc Dụ).
Nhấp ngụm trà, bác Vũ Đình Cộng trầm ngâm nhìn lên bàn thờ Tổ như đang hồi tưởng lại ký ức huy hoàng của dòng tộc rồi tiếp tục kể: Dù trải qua bao biến thiên, chiến tranh loạn lạc nhưng gia tộc Vũ Đại Tôn chúng tôi vẫn gìn giữ và bảo tồn chiếc bàn thờ Tổ này bởi chiếc bàn thờ Vua ban chạm khắc Rồng bốn móng là biểu trưng cho dòng tộc đỗ đạt hiển vinh.
Đến thời Lê Hiển Tông (Cảnh Hưng 40), khoa thi Kỷ Hợi, cụ Vũ Dần Lượng (thụy Tỉnh Chi, tự Ôn Trực) đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân. Vinh quy bái tổ, cụ cho sửa sang lại nhà thờ Tổ và lập gia phả (còn lưu giữ tới tận bây giờ). cụ viết tặng từ đường bức hoành phi và đôi câu đối:
Hoành phi: DỊCH THẾ THƯ HƯƠNG
(Có nghĩa: Truyền lại cho các thế hệ sau hương thơm của học vấn)
Câu đối:
NHẤT MẠCH THI THƯ
KHAI THẾ NGHIỆP BÁCH NIÊN BÀO HỐT
THỤ GIA THANH
(Đại ý là: Một mạch văn chương làm nên cơ nghiệp dòng họ, trăm năm nắm giữ uy quyền để lại cho dòng tộc tiếng thơm)
Nhắc đến dòng tộc Vũ Đại Tôn, dân gian vẫn lưu truyền:
LÝ ĐẠI QUẬN CÔNG THỪA VŨ LIỆT LÊ TRIỀU TIẾN SĨ TRỨ VĂN DANH
(Có nghĩa là: Làm quận công thời
nhà Lý, đỗ Tiến sĩ triều nhà Lê)
Ngoài ra, trong gia phả còn ghi chép lại danh tính các vị đỗ đạt làm quan, rạng danh dòng họ thời phong kiến.
Tiếp lời bác Cộng, bác Vũ Đình Khôi (Phó ban Liên lạc họ Vũ làng Yên Thái) hào hứng kể tiếp:
– Làng Yên Thái hiện có 13 dòng họ nhưng họ Vũ chúng tôi là họ lớn nhất làng, hơn 100 khẩu. Có 4 chi họ Vũ gồm: Vũ Đại Tôn, Vũ Đình, Vũ Duy và Vũ Ngọc, chi họ nào cũng có nhà thờ họ. Hằng năm, mỗi dịp Tết đến Xuân về, chúng tôi lại tổ chức anh em đi mừng thọ các cụ trên 80 tuổi. Vào dịp lễ Tiên Hiền (20/3 âm lịch) chúng tôi thường tập trung con cháu tại nhà thờ họ, biểu dương, tôn vinh các cháu có thành tích học tập tốt, sau đó cùng dân làng rước lễ, rước sắc phong ra đình rồi sang Văn Chỉ làm lễ khai bút đầu xuân. Đây là nét văn hóa truyền thống của làng Yên Thái nói chung và người họ Vũ làng Yên Thái nói riêng. Phát huy truyền thống của cha ông, người họ Vũ làng Yên Thái chúng tôi thời bây giờ có nhiều cá nhân đóng góp tích cực cho xã hội, đơn cử như: Giáo sư Vũ Duy Giảng (Học viện Nông nghiệp), Tiến sĩ Vũ Ngọc Tiến (Viện Hán Nôm), Vũ Duy Dần (Báo Pháp luật); Thầy giáo Vũ Đình Khiết, Vũ Đình Liên, Vũ Đình Hiền là những người thầy mẫu mực trong sự nghiệp giáo dục; Nghệ sĩ nhân dân Vũ Thanh Quý, Nghệ sĩ chèo Vũ Thị Tý, Nghệ sĩ Vũ Duy Cương (Văn phòng Hội Nhạc sĩ Việt Nam)… là những người có đóng góp to lớn trong nền nghệ thuật nước nhà. Ngoài ra, họ Vũ làng Yên Thái chúng tôi còn có những doanh nhân đóng góp rất nhiều cho sự phát triển của đất nước như: Doanh nhân Vũ Quốc Hùng, Vũ Duy Bổng, Vũ Ngọc An, Vũ Kim Phượng… Họ cũng là những người con họ Vũ có tâm trong việc phát triển quỹ khuyến học khuyến tài của dòng họ và tu sửa đình, miếu An Thái cùng các từ đường.
Ngày 28/1/2024, Ban Liên lạc họ Vũ làng Yên Thái phường Bưởi vui mừng được HĐDH Vũ – Võ thành phố Hà Nội trao quyết định chính thức công nhận là thành viên chính thức thuộc HĐDH Vũ – Võ TP Hà Nội. Phát huy truyền thống Nhân Trí truyền gia – Hiếu Trung sự quốc được gìn giữ suốt 1000 năm, Ban Liên lạc họ Vũ làng Yên Thái đã và sẽ tiếp tục góp phần tích cực vào hoạt động của HĐDH Vũ – Võ TP Hà Nội, là điểm sáng và cũng là nhân tố để xây dựng HĐDH Vũ – Võ quận Tây Hồ.
Chào tạm biệt những người anh em đồng tộc làng Yên Thái bằng những cái bắt tay ấm áp, chúng tôi ra về. Đất trời đang rạo rực chuyển mình sang xuân, những cành đào Nhật Tân đang nở bừng khoe sắc. Trải qua 1000 năm thăng trầm, kinh thành Thăng Long xưa giờ đã thành Thủ đô Hà Nội to đẹp khang trang. Tiếng “canh gà Thọ Xương” cùng “nhịp chày Yên Thái” thậm thình chỉ còn trong hoài niệm. Nhưng vẫn còn đó một làng cổ Yên Thái với những truyền thống văn hóa tốt đẹp và vẫn vẹn nguyên một chi họ Vũ chốn kinh kỳ với phẩm chất nhân hậu trí tuệ lưu lại đến muôn đời. Những phẩm chất tốt đẹp đó hòa cùng dòng chảy thời gian góp phần làm nên Thăng Long ngàn năm văn hiến.
Dẫu vật dời sao đổi Dòng tộc mãi trường tồn
Hiếu Trung cùng Tổ quốc Nhân Trí truyền tử tôn.
Xuân Giáp Thìn 2024
BAN TRUYỀN THÔNG
Hội đồng dòng họ Vũ – Võ thành phố Hà Nội
Trích từ: Thông tin dòng họ Vũ – Võ Việt Nam 2024
