Vũ Duệ (1468-1522), tên thật là Vũ Nghĩa Chi, là một danh nhân tiêu biểu của triều đại Lê sơ trong lịch sử Việt Nam. Ông sinh ra tại làng Trình Xá, huyện Sơn Vi, trấn Sơn Tây (nay thuộc xã Vĩnh Lại, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ). Ngay từ nhỏ, Vũ Duệ đã thể hiện sự thông minh xuất chúng, được người đương thời gọi là “Thất Tuế Thần Đồng” vì khả năng đọc thông viết thạo và làm thơ từ năm 7 tuổi.
Năm 1490, khi mới 22 tuổi, Vũ Duệ đỗ Trạng nguyên trong kỳ thi Đình dưới triều vua Lê Thánh Tông. Sau khi đỗ đạt, ông được bổ nhiệm làm Tham chính xứ Hải Dương và sau đó thăng tiến qua nhiều chức vụ quan trọng như Thượng thư Bộ Lại, kiêm Đông các Đại học sĩ, tước Trình Khê hầu. Ông nổi tiếng với tính cách cương trực, thẳng thắn và được các vua Lê tin dùng, các quan đồng triều kính nể. (Theo Dan Viet News)
Trong hơn 30 năm làm quan, Vũ Duệ đã phục vụ qua 6 đời vua nhà Lê: Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Lê Túc Tông, Lê Uy Mục, Lê Tương Dực và Lê Chiêu Tông. Khi nhà Lê suy vong và Mạc Đăng Dung cướp ngôi, ông từ chối phục vụ triều đại mới và chọn cách tuẫn tiết để giữ trọn lòng trung thành với nhà Lê.
Sau khi nhà Mạc bị lật đổ, năm 1666, triều đình nhà Lê đã truy phong Vũ Duệ là “Thượng đẳng phúc thần” và xếp ông đứng đầu trong số 13 công thần tử tiết. Đền thờ ông được xây dựng tại quê nhà Trình Xá, với cổng đền khắc ba chữ “Tiết Nghĩa Từ” và bên trong có bức hoành phi đề bốn chữ “Vương Thất Huân Lao”, đều do vua Lê Huyền Tông ban tặng.
Vũ Duệ không chỉ là một vị quan trung nghĩa mà còn là một nhà giáo ưu tú. Sau khi đỗ đạt, ông mở trường dạy học tại quê nhà, truyền đạt kiến thức cho nhiều thế hệ học trò, trong đó có ba vị đại khoa triều Lê sơ.
Danh tiếng và tài năng của ông còn được ghi nhận bởi sứ giả nhà Thanh là Chu Sán, người đã dâng biểu lên triều đình Trung Quốc ca ngợi tài lý học của ông. Cuộc đời và sự nghiệp của Trạng nguyên Vũ Duệ là tấm gương sáng về tinh thần hiếu học, lòng trung nghĩa và sự cống hiến hết mình cho đất nước, xứng đáng được hậu thế kính trọng và noi theo.
